Uczeń z zespołem Aspergera w klasach starszych

Uczeń z Zespołem Aspergera – charakterystyka

Przejawia trudności w komunikacji – nawiązywaniu i podtrzymywaniu rozmowy.
Nie lubi nawiązywać kontaktów z rówieśnikami.
Przejawia specyficzne (zawężone) zainteresowania i dziwne, ekscentryczne zachowania.
Bywa agresywny, uparty i dąży do realizacji własnych celów i potrzeb.
Nie przyswaja i nie przestrzega podstawowych norm społecznych, mimo wielokrotnego tłumaczenia ich lub sztywno się trzyma znanych zasad, nie jest elastyczny.
Jest nadmiernie nieśmiały i ma charakter samotnika.
Może nie przewiązywać wagi do własnego wyglądu.
Pozbawiony jest poczucia humoru lub bawią go sytuacje niezrozumiałe dla innych.
Nie interesują go problemy bliskich i nie przejawia empatii.
Nie zwierza się, nie opowiada o sobie – jaki jest, co czuje, co lubi itp.
Nie akceptuje rywalizacji, gier zespołowych, sztafet, wyścigów.
Denerwują go różnego rodzaju rzeczy, osoby i sytuacje – nie rozumie ich.
Stworzyłby cały świat po swojemu i na swoich prawach.
Czasami jest niezgrabny, żeby nie powiedzieć, iż niezdarny.
Nie ma poczucia zagrożenia, odległości czy wysokości.
Często zatyka uszy, kiedy koledzy za głośno rozmawiają, lub wręcz przysuwa ucho do głośnika w czasie akademii czy występów klasowych;
Nie lubi niektórych, wydawałoby się oczywistych potraw – ich zapachu, koloru, wyglądu czy konsystencji.
Nie chce być dotykany przez nauczycieli i rówieśników, nie przepada za przebywaniem w tłumie;
Jest zajęty sobą, swoimi zainteresowaniami, ocenia świat ze swojego punktu widzenia.
Jest nadmiernie poważny lub dziecinny i generalnie zmienny uczuciowo, nieadekwatnie do sytuacji.
Jest wybitnie zdolny z jednego, dwóch przedmiotów, a pozostałe sprawiają mu ogromną trudność
Potrzebuje często pomocy i wsparcia w postaci dostosowania na przykład sprawdzianów do jego niepełnosprawności.
Mówi w dość specyficzny sposób, używając całych zwrotów z obejrzanego filmu lub zasłyszanej rozmowy kolegów.

Warunki procesu edukacyjnego

Jeśli uczeń tego potrzebuje, należy pozwolić mu na stosowanie niekonwencjonalnych technik i procesów służących do rozwiązania zadań.
W procesie uczenia - bazować na pamięci wzrokowej i długoterminowej (aby uczeń dobrze zapamiętał sekwencję wspomóc wykład poprzez wizualizację).
Doskonalić myślenie perspektywiczne oraz zdolność przewidywania skutków – jeśli te zagadnienia znajdą się w materiale upewniać się czy uczeń należycie je zrozumiał.
Stosować konsekwencję w wymaganiach oraz nagrody za sukcesy i osiągnięcia.
Trenować umiejętność doprowadzania podjętych czynności do końca.
Utrzymywanie miejsca pracy w porządku i ciszy;
Ograniczanie zbędnych bodźców powodujących nadwrażliwość sensoryczną, minimalizowanie/usuwanie elementów rozpraszających ucznia (nadmiaru dekoracji w klasie, intensywnego światła, minimalizowanie hałasu w otoczeniu, na ławce powinny znajdować się tylko przedmioty aktualnie niezbędne do pracy);
Udostępnianie miejsca do indywidualnej pracy przy zadaniach wymagających koncentracji;
Zapewnienie miejsca do odpoczynku lub podjęcia innej aktywności, umożliwienie uczniowi odłączenia się od grupy;
Stosowanie bodźców, które są dla danego ucznia organizujące, np.: mocny mały przedmiot na biurku ucznia, którym może on manipulować, guma do żucia (wg wskazówek terapeuty integracji sensorycznej);
Dbanie o zachowanie odpowiedniego dystansu fizycznego na bezpieczną dla ucznia odległość co pozwali na podjęcie współpracy
Zapewnienie zewnętrznej struktury oraz przewidywalności i stabilności, np.: stałego rozkładu zajęć szkolnych, niezmienności pomieszczeń, w których odbywają się zajęcia oraz prowadzenie zajęć przez tych samych nauczycieli.
Przygotowywanie ucznia na wszelkie zmiany w otoczeniu lub rozkładzie zajęć.
Uprzedzanie o zmianach np. o zastępstwie, skróceniu lekcji, odwołanej lekcji, czy wizytacji, akademii.
Uprzedzanie ucznia, kiedy ma nastąpić jakaś zmiana podczas lekcji, np.: jeśli uczniowie pracują wspólnie i ćwiczenie dobiega końca, należy powiedzieć: „za dwie minuty skończymy.
Określanie czasu trwania aktywności np. poprzez określenie ilości zadań, czy poprzez sygnał;
Przygotowanie dodatkowych zadań lub innego zajęcia w sytuacji, gdy uczeń skończy pracę wcześniej niż jego koledzy z klasy.

Dostosowanie wymagań język polski

Przemyślane rozszerzanie przez nauczyciela zakresu materiału o wiadomości, które pozwolą stworzyć kontekst kulturowy, umożliwiając w ten sposób uczniowi właściwą interpretację tekstu i ułatwiając mu rozumienie rzeczywistości kulturowej;
Zachęcanie ucznia do wzbogacania języka poprzez wyszukiwanie wyrazów bliskoznacznych i korzystanie na lekcji ze słownika wyrazów bliskoznacznych; uczeń może prowadzić własny słownik pojęć i nowych terminów związanych z nauką szkolną;
Udzielanie pomocy uczniowi w tworzenia planu wypowiedzi, który ułatwi mu zachowanie logiczności i przekazanie intencji wypowiedzi w przejrzysty sposób;
Każda samodzielna wypowiedź ucznia winna być sprawdzona przez nauczyciela oraz opatrzona uwagami i wskazówkami pozwalającymi na zmniejszenie lub uniknięcie popełnionych błędów w przyszłości;
Treść zadań pisemnych winna być bliska doświadczeniom ucznia, należy bazować na materiale odpowiadającym zainteresowaniom ucznia;
Zadania związane z analizą wierszy, opowiadań, długich utworów literackich opisujących relacje społeczne winny być dodatkowo omawiane z uczniem np. na zajęciach rewalidacyjnych.

Dostosowanie wymagań język obcy

Nauka języka obcego musi mieć charakter polisensoryczny (wielozmysłowy), powinna być ukierunkowana na pragmatyczny aspekt posługiwania się językiem obcym;

Organizacja jednostki lekcyjnej, winna stwarzać uczniowi możliwość doświadczenia jak największej ilości aktów językowych w zaaranżowanych sytuacjach komunikacyjnych.

Formy i metody pracy, środki dydaktyczne

Metody pracy: doświadczanie bezpośredniego kontaktu z otaczającym światem, z realnymi sytuacjami, ludźmi, organizowanie wycieczek dydaktycznych, gry dydaktyczne, komputer, tablica multimedialna i interaktywna, stosowanie metody projektów, itp.;

Środki dydaktyczne:

jeżeli uczeń jest dobry w postrzeganiu wzrokowym - diagramy, wykresy, pokazy, pisemne instrukcje, plansze, modele, zdjęcia, rysunki, przeźrocza, tabele;
jeżeli mocną stroną ucznia jest komunikacja ustna – dyskusje, instrukcje słowne, środki audialne;
ograniczenie instrukcji słownych na rzecz wprowadzania słowno – pokazowych, uzupełnianie poleceń ustnych zapisem na tablicy, demonstracją, filmem, używanie różnych środków wyrazu i metod w prowadzeniu zajęć – ruchowych, opartych na naśladownictwie rówieśników, itp.;
Wykorzystywanie schematów zajęć, osi czasowych, karty pracy, organizerów.

Zadania edukacyjne

Zadania powinny być rozbite na małe jednostki, stanowiące oddzielne zadania prowadzące do rozwiązania całości.
Nauczyciel powinien często udzielać informacji zwrotnej i ponownych wskazówek.
Często bardziej przydatne okazują się instrukcje obrazkowe w porównaniu ze słownymi.
Korzystanie z wykresów graficznych jako pomocy w organizacji i porządkowaniu pisma czy też używanie bardziej przystępnego języka w omawianiu zagadnień lekcyjnych, bądź kombinacja jednych i drugich.
Trudne zadania dobrze jest przedstawić na kilka sposobów (np. wizualnie, słownie, fizycznie).

Język i komunikacja

Komunikaty powinny być jasne, proste pozbawione idiomów, sarkazmu, żartów, podwójnych czy ukrytych znaczeń, metafor, przysłów, powiedzeń, zaś wypowiedzi krótkie bez zbędnych „ozdobników”.
Należy unikać wypowiedzi zbyt złożonych, zawierających pojęcia abstrakcyjne, nagromadzone formy wyrażające stosunki przestrzenne i czasowe.
Ton wypowiedzi winien być jednoznaczny, nie pozostawiający cienia wątpliwości o co chodzi.
Dostosowanie złożoność swojego języka do poziomu ucznia, zarówno pod względem struktury języka oraz przekazywanych treści;.
Korzystanie z języka gestów i demonstracji, aby pomóc uczniowi w wykonaniu wymaganych czynności; jasne wskazanie co i jak można zrobić w konkretnej sytuacji.
Odnoszenie wypowiedzi do konkretnych przedmiotów, zjawisk w otoczeniu ucznia, wskazując na nie, dotykając, pokazując przykłady.
Wyjaśnianie wyrazów wieloznacznych, przedstawianie znaczenia pojęć abstrakcyjnych za pomocą obrazów albo przeciwieństw.
Unikanie zadawania niejasnych pytań, takich jak „Dlaczego to zrobiłeś?”.

Język i komunikacja- sposób mówienia

Zwracanie uwagi, czy polecenie kierowane do całej klasy zostało odebrane przez każdego ucznia i jeśli to potrzebne skierowanie go również indywidualnie do niego.
Przekazywanie najistotniejszych informacji – „nie zalewać potokiem słów”.
Robienie przerw między zdaniami, tak by uczeń miał czas na przetworzenie informacji; po zadaniu pytania, polecenia danie czasu uczniowi na zareagowanie.
Formułowanie poleceń wprost (unikanie pytania ucznia o zgodę, gdy tak naprawdę musi wykonać zadanie, czy polecenie).
Zadawanie pytań „zamkniętych” i z podanymi możliwościami do wyboru np. zamiast: „Co chcesz teraz robić?” to: „Chcesz teraz czytać, czy pisać?”;
Uważanie na głośność mówienia, zwłaszcza przy uczniach z nadwrażliwością słuchową.

Język i komunikacja. Przekazywanie instrukcji

Stosowanie bezpośrednich instrukcji, powtarzanie indywidualnie uczniowi polecenia kierowanego do całej klasy.
Modelowanie, pokazywanie na przykładach co jest wymagane.
Unikanie zbyt wielu informacji na raz.
Korzystanie z materiałów mających na celu ułatwienie uczniowi robienia notatek oraz organizowanie i kategoryzowanie informacji.
Wspieranie poleceń ustnych przedstawieniem ich w sposób wizualny, zależnie od poziomu rozumienia ucznia np. poprzez zapisanie polecenia na kartce, pokazanie piktogramu czy zdjęcia.

Przekazywanie instrukcji

Kierowanie aktywnością ucznia, wyjaśnianie uczniowi celowość planowanych działań, po zakończeniu doświadczenia/ eksperymentu uczeń z pomocą nauczyciela lub samodzielnie pod kontrolą nauczyciela, powinien zrelacjonować jego przebieg i sformułować wnioski.
Należy upewnić się, czy uczeń rozumie treść poleceń, zadania i potrafi ustalić kolejność czynności prowadzących do jego rozwiązania.
W sytuacji gdy uczeń ma problem z rozpoczęciem zadania, bądź uporczywie wykonuje daną czynność bez właściwego rezultatu wskazane jest pokazywanie, że jest więcej niż jeden sposób myślenia, dostarczenie uczniowi listy różnych sposobów rozwiązania konkretnego problemu; uczeń powinien wiedzieć, że istnieje plan kilka różnych rozwiązań.
Pokazywanie konkretnych sposobów pracy od ogółu do szczegółu.

Dostosowanie form i metod sprawdzania

Zadawanie dodatkowych pytań, które umożliwiają sprawniejszą aktualizację posiadanej wiedzy;
Przygotowywanie sprawdzianów częściej w formie pisemnej niż ustnej.
Pozostawianie miejsca do formułowania odpowiedzi na konkretne pytania.
Wykorzystywanie formy testowej, nie opisowej, gdyż testy dają możliwość wyboru spośród podanych odpowiedzi.
Układanie testów z wykorzystaniem materiałów i treści wizualnych, obrazkowych.
Dawanie czasu na zastanowienie się, analizę i zrozumienie pytania lub polecenia, a także na właściwą reakcję (sformułowanie odpowiedzi, wykonanie czynności).
Uwzględnianie nieharmonijności rozwoju ucznia i jego tzw. zdolności wysepkowych, sięganie po zadania nieco trudniejsze niż przewiduje program.
Akceptowanie prawidłowych rozwiązań, nawet jeśli logika jest niejasna.
Wyznaczanie mniejszej ilość zadań do wykonania.

Warunki sprawdzania poziomu wiedzy, umiejętności

Wydłużenie czasu pracy przeznaczonego na wykonanie prac pisemnych, sprawdzianów, jeżeli tempo pracy ucznia jest wolne i nie nadąża on za resztą klasy.
Pozwalanie, aby uczeń ważniejsze prace mógł pisać na komputerze.
Nie należy dyskwalifikować ucznia z powodu obniżonej sprawności graficznej pisma.
W trudnej sytuacji należy pozwolić uczniowi na zapisanie tylko najważniejszych fragmentów notatki z lekcji.
W czasie pisania prac klasowych, w których zadania dotyczyć będą interpretacji uczuć czy motywów innych ludzi - uczniowi w miarę potrzeby można tłumaczyć trudniejsze fragmenty poleceń.
Uczeń nie powinien odpowiadać przy tablicy nie będąc o tym wcześniej uprzedzony.
Należy często oceniać ucznia za prace wykonane w domu – np. metodą projektów

Sprawdziany

Sprawdzian dostosowany do konkretnego ucznia; branie pod uwagę funkcjonowania ucznia, jego orientacyjnych zdolności intelektualnych, poziomu i sposobu komunikowania się, umiejętności koncentracji.
Pamiętanie, co w danej sytuacji rzeczywiście sprawdzamy– czy umiejętność pisania sprawdzianu czy wiedzę.
Część umiejętności można sprawdzać w innej sytuacji.
Nie pospieszanie ucznia.

Wskazówki do pracy

Jednoznaczne komunikaty. Należy je kierować do konkretnego ucznia i dopytywać go, czy zapamiętał i zrozumiał informację.
Zawsze trzeba dopytywać ucznia, czy zrozumiał polecenie, i prosić, aby spróbował wyjaśnić je swoimi słowami.
Jeżeli uczeń dotknięty tym zaburzeniem lepiej i szybciej przyswaja polecenia w formie pisemnej, to należy mu je dyskretnie zapisywać w jego notesie położonym na ławce w dużym skrócie oraz w jasnej formie.
Może zdarzyć się również tak, że uczeń z Zespołem Aspergera niechcący zrani lub obrazi nauczyciela niefortunnym sformułowaniem. Należy być bowiem świadomym tego, że taka osoba często mówi dokładnie to, co myśli, nie przebierając w słowach.
Należy raz na jakiś czas organizować zajęcia, na których będzie można wyjaśnić znaczenie niektórych słów, przysłów, powiedzeń czy metafor.
Nie wymagaj od ucznia, że będzie spontanicznie okazywał uczucia lub że będzie nadmiernie empatyczny w stosunku do Ciebie czy swoich kolegów i koleżanek z klasy. Jeżeli jednak zauważysz u niego zachowania empatyczne czy współczujące, zawsze je nazwij i pochwal go – w ten sposób pomożesz mu zrozumieć, czego inni oczekują od niego, jakie zachowania są społecznie pożądane
Nie wymagaj od ucznia z ZA, że będzie spontanicznie okazywał uczucia lub że będzie nadmiernie empatyczny w stosunku do Ciebie czy swoich kolegów i koleżanek z klasy. Jeżeli jednak zauważysz u niego zachowania empatyczne czy współczujące, zawsze je nazwij i pochwal go – w ten sposób pomożesz mu zrozumieć, czego inni oczekują od niego, jakie zachowania są społecznie pożądane
Otocz ucznia cierpiącego na ten zespół fachową, aczkolwiek dyskretną opieką, może się on stać łatwym obiektem zaczepek, prowokacji.
Jeżeli zauważysz u niego nagromadzony lęk czy opór związany z kontaktami społecznymi lub czymś innym, to absolutnie nie bagatelizuj tego. Pamiętaj, że fobia nie jest cechą osób z ZA, ale współwystępującym problemem, który może skomplikować i tak już trudne życie twojego ucznia.
Czynnie współpracuj z rodzicami ucznia, bo to oni są zazwyczaj największą skarbnicą wiedzy na temat swojego dziecka i na pewno podpowiedzą, jak oni postępują w sytuacji, z którą ty sobie nie radzisz. Pamiętaj, że działania wychowawcze podejmowane w szkole i w domu powinny być spójne i konsekwentne.

Współpraca z rodzicami

Rodzice dzieci ze spektrum autyzmu wykazują bardzo wysoki poziom stresu w porównaniu z rodzicami dzieci o innych rodzajach zaburzeń. Badania potwierdzają również, że stres ten utrzymuje się przez długi okres na stałym, wysokim poziomie.
Dziecko z ZA jest pełne sprzeczności („Niby inteligentny, a nie rozumie najprostszych rzeczy!”), jego niepełnosprawność jest niewidoczna, a więc dziwne lub nieadekwatne zachowania są odbierane przez otoczenie jako skutek błędów wychowawczych. Rodzice dzieci z ZA często są obwiniani o to, że dziecko nie umie lub nie chce się dostosować do norm życia społecznego.
Kontrolująco-roszczeniowa postawa, mająca niekiedy źródło we wcześniejszych doświadczeniach, nie ułatwia kontaktów z nauczycielami.
Po otrzymaniu diagnozy rodzice muszą od nowa uczyć się swojej roli oraz życia ze świadomością, że ich dziecko raczej nie wyrośnie z obecnych problemów, a jego rozwój i przyszłość jest wielką niewiadomą. Tracą grunt pod nogami, czują lęk i niejednokrotnie przeżywają rodzaj żałoby. Roszczeniowość, agresja, pesymizm, wycofanie – to częste objawy, które jej towarzyszą. Proces przechodzenia od szoku do akceptacji dziecka wraz z jego „innością” może trwać latami, a jego przebieg w dużej mierze zależy od wsparcia otoczenia.
Bazą dla współpracy jest dostrzeganie mocnych stron dziecka. Dopóki nie umiemy powiedzieć o uczniu nic pozytywnego (poza tym, że np. ładnie wygląda) – nie jesteśmy gotowi do budowania współpracy z rodzicem.
Staraj się nie oceniać rodzica. Jest w trudnej sytuacji emocjonalnej, nawet jeśli tego nie uwidacznia. Wysoki poziom stresu może znacząco utrudniać mu pracę z dzieckiem i współpracę ze szkołą.
Postawa rodzica wobec nauczycieli i innych pracowników szkoły wynika często z doświadczeń z przeszłości – dobrych lub złych. Aby budować pozytywne relacje potrzeba czasu, życzliwości i zaangażowania.
Współpracę buduj w oparciu o cel, na którego realizacji zależy rodzicowi i który jest stosunkowo łatwy do osiągnięcia dla dziecka.
Pamiętaj o mocnych stronach dziecka i wzmacnianiu rodzica
Do trudnych rozmów przygotuj się, robiąc notatkę – pomyśl co konkretnie chcesz powiedzieć (pamiętaj o „metodzie kanapki”!). Zastanów się, jak Twoje słowa mogą być odebrane przez osobę zaangażowaną emocjonalnie i przeżywającą silny stres. Nie mów, co myślisz – myśl, co mówisz! Dobrze również sporządzać notatki z rozmów z rodzicami – zebranie poruszanych problemów i uzgodnionych dalszych działań
Dbaj o poszanowanie prywatności rodzica i dziecka oraz komfort spotkań.

KRYZYS. Sytuacje stresujące

Rozbieżności między umiejętnościami językowymi i ogólnym funkcjonowaniem intelektualnym a kompetencjami społecznymi i umiejętnościami regulacji zachowania
Zbyt małe lub wygórowane wymagania czy też nieprzyjazne otoczenie (niewielkie wsparcie, wyśmiewający rówieśnicy, występowanie dodatkowych trudności w nauce, znacznie obniżających motywację, jak np. dysleksja).
Niemożliwość przewidzenia następstwa zdarzeń,
Niezrozumienie wskazówek nauczyciela,
Interakcje z rówieśnikami,
Nieodpowiednie oświetlenie klasie,
Nadmiar bodźców dźwiękowych,
Zapach perfum, jedzenia i wiele innych

KRYZYS. Zachowania trudne

Zachowania zakłócające (np. krzyki, próby ucieczki, uporczywe milczenie);
Sytuacje krytyczne (np. napady złości, agresji itp.).

Różnica polega na ich intensywności i możliwości interweniowania. W przypadku zachowań zakłócających możemy ukierunkować nasze działania na uczenie właściwych form zachowania.

W sytuacjach krytycznych musimy przede wszystkim zapewnić bezpieczeństwo: uczniowi i jego rówieśnikom, nie zapominając o sobie.

Opracowała: Marta Gerlach-Malczewska

Data dodania: 2019-05-27 08:00:57

Data edycji: 2019-09-30 13:40:36

Ilość wyświetleń: 1142