FASD i FAS

FASD i FAS

Diagnostyka syndromu FAS dopiero rozwija się w Polsce. Wiedza na temat uszkodzeń mózgu wywołanych alkoholem jest niewystarczająca. Często nauczyciele są pierwszymi obserwatorami trudności dzieci, tym bardziej że często są to dzieci wychowywane przez rodziny zastępcze, adopcyjne lub przebywające w instytucjach.

Diagnoza poalkoholowego spektrum zaburzeń rozwojowych zapewnia właściwą ocenę
i interpretację szerokiego wachlarza objawów. Dlatego też tak istotne jest zwrócenie uwagi na dzieci z grup ryzyka i podjęcie wobec nich odpowiednich działań diagnostycznych.

FASD  - Spektrum Poalkoholowych Wrodzonych Zaburzeń Rozwojowych (Fetal Alcohol Spectrum Disorders)

FAS -  Płodowy Zespół Alkoholowy (Fetal Alcohol Syndrome)

FAS – jest jednym z kilku możliwych rozpoznań związanych z nadużywaniem alkoholu przez kobietę w okresie ciąży i określanych wspólnym mianem FASD.  Charakteryzuje się prenatalnym i/lub postnatalnym opóźnieniem wzrostu, specyficznymi cechami dymorficznymi twarzy oraz uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego (OUN). 

Pełnoobjawowy FAS spełnia 4 kryteria diagnostyczne:

• opóźniony wzrost zarówno przed, jak i po urodzeniu;
• uszkodzenie mózgu, którego skutkiem są zaburzenia neurologiczne, opóźniony rozwój, niedorozwój umysłowy, zaburzenia zachowania, trudności w uczeniu się;
• charakterystyczne rysy twarzy: małe oczodoły, krótki nos, płaska twarzoczaszka, wąska górna warga, mała szczęka, brak rynienki podnosowej;
• potwierdzone wywiadem spożywanie alkoholu przez matkę w czasie ciąży.

Mózg dzieci narażonych na działanie alkoholu w życiu płodowym ma trudności z:

• gromadzeniem informacji,
• wiązaniem nowych informacji z uprzednimi doświadczeniami,
• pamięcią - zwłaszcza krótką - tą, która pozwala funkcjonować w codziennym życiu (dzieci zapominają o podstawowych życiowych sprawach i obowiązkach, mają trudności z zapamiętaniem daty urodzenia lub miejsca zamieszkania),
• wykorzystaniem informacji.

Nieprawidłowości w funkcjonowaniu dzieci z FASD dotyczą najczęściej:

1. zaburzeń rozwoju fizycznego, takich jak:

• zaniżony wzrost i waga,
• małogłowie,
• nieprawidłowy rozwój układu kostno-stawowego,
• niewłaściwe napięcie mięśniowe,
• zaburzenia równowagi i koordynacji,
• zaburzenia orientacji przestrzennej,
• zaburzenia przetwarzania sensorycznego,
• przetrwałych odruchów pierwotnych;

2. zaburzeń rozwoju społeczno-emocjonalnego:

• brak zdolności rozumienia i przewidywania konsekwencji swojego zachowania,
• skłonność do działania schematycznego,
• bezrefleksyjne naśladowanie zachowania i powtarzanie wypowiedzi innych,
• nadmierna ufność w stosunku do obcych, lepkość emocjonalna,
• problemy z nawiązywaniem i/lub utrzymaniem relacji rówieśniczych,
• nieumiejętność odczytywania emocji i „mowy ciała”,
• skłonność do kłamstwa i kradzieży,
• impulsywność, reaktywność;

3. zaburzeń funkcjonowania poznawczego:

• deficyty uwagi (często z nadpobudliwością) i pamięci,
• myślenia przyczynowo-skutkowego,
• planowania i organizacji działań,
• trudności z uczeniem się matematyki,
• trudności z uczeniem się na błędach,
• zdolności uogólniania i/lub analizy,
• myślenia abstrakcyjnego, (np. pojęcie czasu, wartości pieniądza),
• opóźnienia i zaburzenia mowy,
• trudności z rozumieniem wypowiedzi (branie wszystkiego dosłownie, trudności
  z rozumieniem żartów).

Nie wszystkie dzieci narażone na działanie alkoholu w okresie prenatalnym cierpią na FAS.

Opracowały:

mgr Anna Podyma – psycholog

mgr Katarzyna Pawlikowska – pedagog

na podstawie:

Małgorzata Klecka, Małgorzata Janas-Kozik „Dziecko z FASD”. Rozpoznania różnicowe i podstawy terapii. Wydawnictwo Edukacyjne „Parpamedia”, Warszawa 2009.

Krzysztof Liszcz „Dziecko z FAS w szkole i w domu”. Wydawnictwo Rubikon, Kraków 2011r.